Gans Israël 2

Dit boek gaat over een belangrijk thema uit de vroegmoderne geschiedenis van het christendom in Nederland: de wijze waarop binnen de publieke, gereformeerde kerk visies werden ontwikkeld over de joden. Over dit onderwerp is al het een en ander geschreven, maar deze literatuur is, een enkele uitzondering daargelaten, fragmentarisch van aard. In deze studie wordt voor het eerst een compleet overzicht geboden van de opvattingen over het joodse volk, die gedurende de zeventiende en achttiende eeuw leefden onder gereformeerde theologen. Een uitgebreid bronnenonderzoek ligt aan deze publicatie ten grondslag.

De auteur haalt vertegenwoordigers voor het voetlicht uit de beide hoofdstromingen van het gereformeerd protestantisme in Nederland: het voetianisme en het coccejanisme. Hij leidt de lezer rond in een portrettengalerij, verdeeld over de twee vleugels van hetzelfde gebouw. De voetiaanse en coccejaanse visies op de joden zijn neergezet in de lijst van die tijd.
Waren er contacten met joodse volksgenoten en wat betekenden deze voor de christelijke reflectie op Gods weg met Israël?
Hoe dacht men over de roeping van de christenen ten opzichte van de joden en hoe wilde men daar concreet gestalte aan geven?
Waren de godgeleerden in ons land ook in staat om het discours met de joodse bevolkingsgroep aan te gaan?
Hoe zat het met hun scholing op het terrein van Hebreeuws en joodse religieuze geschriften?
En in hoeverre probeerde men de verworven inzichten over te dragen vanaf de kansel of tijdens de catechisaties?

Een rondwandeling door de beide ruimten maakt duidelijk dat er naast overeenkomsten ook aanmerkelijke verschillen waren tussen voetianen en coccejanen. Zowel binnen elk van beide stromingen als tussen voetianisme en coccejanisme onderling tekenden zich varianten af. Frappanter dan de divergenties waren echter de overeenkomsten. En vooral het feit dat het joodse volk zo breed in de belangstelling van de gereformeerden stond gedurende deze periode vormt een van de verrassende conclusies van dit boek. Met deze studie levert de schrijver niet alleen een bijdrage aan het onderzoek van voetianisme en coccejanisme in het algemeen, maar corrigeert hij op een aantal punten ook de gangbare beeldvorming over de verschillen tussen beide richtingen.

Deze publicatie vormt het middelste deel van een trilogie over christelijke visies op de joden in Nederland sedert de vestiging van joodse immigranten in onze contreien tot aan het begin van de twintigste eeuw.